Kıdem ve İhbar Tazminatı

Kıdem ve ihbar tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda hak kazanabileceği önemli mali haklardır. 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat kapsamında düzenlenen bu tazminatlar, işçinin işyerinde geçirdiği süre ve iş sözleşmesinin sona erme şekline bağlı olarak belirlenir.

Bu yazıda, kıdem ve ihbar tazminatının ne olduğu, hangi durumlarda hak kazanıldığı ve nasıl hesaplandığı gibi konular detaylandırılmıştır.

1. Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, belirli bir süre aynı işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesinin haklı bir nedenle sona ermesi durumunda işverenden talep edebileceği tazminattır. 1475 sayılı İş Kanunu'nun yürürlükteki 14. maddesi kıdem tazminatına ilişkin hükümleri düzenlemektedir.

1.1. Kıdem Tazminatı Şartları

Bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için şu şartları taşıması gerekir:

✅ En az 1 yıl çalışmış olmak: İşçinin aynı işyerinde kesintisiz en az 1 yıl çalışması gerekir.
✅ İş sözleşmesinin belirli şekillerde sona ermesi:

İşveren tarafından haksız veya geçerli bir neden olmaksızın işten çıkarılma (İş Kanunu m.25 hariç).
İşçinin haklı nedenle istifa etmesi (maaş ödememe, mobbing, sağlık sorunları vb.).
Erkek işçilerin askerlik nedeniyle işten ayrılması.
Kadın işçilerin evlendikten sonra 1 yıl içinde işten ayrılması.
İşçinin emeklilik hakkı kazanması veya yaş şartı hariç prim gün sayısını doldurması.
İşçinin vefat etmesi (mirasçıları kıdem tazminatı talep edebilir).

⛔ Aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatı ödenmez:
❌ İşçinin istifa etmesi (haklı neden olmaksızın).
❌ İşverenin işçiyi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle işten çıkarması (İş Kanunu m.25).

1.2. Kıdem Tazminatı Hesaplama

Kıdem tazminatı, işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır ve her tam yıl için 30 günlük brüt ücret olarak ödenir.

Hesaplama Formülü:
📌 Çalışma Süresi (Yıl) × Son Brüt Ücret = Kıdem Tazminatı

🔹 Örnek:

İşçi, 5 yıl çalışmış ve brüt maaşı 20.000 TL ise;
5 × 20.000 TL = 100.000 TL kıdem tazminatı alacaktır.

📌 Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Kıdem tazminatına yol ve yemek yardımları gibi sürekli ödemeler dahil edilir.
Kıdem tazminatı tavan ücreti bulunmaktadır. 2024 yılı için kıdem tazminatı tavanı: 35.057 TL.

1.3. Kıdem Tazminatı Zamanaşımı

📌 Kıdem tazminatı talep süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıldır.
📌 Bu sürede dava açılmazsa, kıdem tazminatı hakkı zamanaşımına uğrar.

2. İhbar Tazminatı

İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin feshedilmeden önce bildirim süresine uyulmaması halinde işveren veya işçi tarafından ödenmesi gereken tazminattır.

2.1. İhbar Süreleri (İhbar Öneli)

İş Kanunu m.17 uyarınca, iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf, işçinin kıdemine göre belirlenen ihbar süresine uymak zorundadır:

İşçinin çalışma süresi 0 – 6 ay arasındaysa, ihbar süresi 2 hafta olarak belirlenmiştir.
İşçinin çalışma süresi 6 ay – 1,5 yıl arasındaysa, ihbar süresi 4 hafta olarak uygulanır.
İşçinin çalışma süresi 1,5 yıl – 3 yıl arasındaysa, ihbar süresi 6 hafta olarak belirlenmiştir.
İşçinin çalışma süresi 3 yıl ve üzerindeyse, ihbar süresi 8 hafta olarak uygulanır.

📌 İşveren veya işçi, bu sürelere uymadan fesih yaparsa, karşı tarafa ihbar tazminatı ödemek zorundadır.

2.2. İhbar Tazminatı Kim Tarafından Ödenir?

✅ İşverenin İşçiyi Haber Vermeden İşten Çıkarması:

İşveren, işçiye ihbar süresine karşılık gelen ücreti ödemek zorundadır.

✅ İşçinin Bildirim Süresine Uymadan İşten Ayrılması:

İşçi, ihbar süresine uymadan istifa ederse, işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir.

2.3. İhbar Tazminatı Hesaplama

Hesaplama Formülü:
📌 Son Brüt Ücret × İhbar Süresi = İhbar Tazminatı

🔹 Örnek:

İşçi, 2 yıl 3 aydır çalışıyor ve brüt maaşı 15.000 TL ise;
- İhbar süresi: 6 hafta (1,5 yıl – 3 yıl arası)
- (15.000 TL ÷ 30) × (6 hafta × 7 gün) = 21.000 TL ihbar tazminatı alacaktır.

📌 Dikkat Edilmesi Gerekenler:

İhbar süresi boyunca işveren, işçiye günde en az 2 saat iş arama izni vermek zorundadır.
İşçi ihbar süresinde yeni iş bulursa, süre dolmadan ayrılabilir.

2.4. İhbar Tazminatı Zamanaşımı

📌 İhbar tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır.
📌 Süre, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

3. Kıdem ve İhbar Tazminatında Dava Süreci

✅ Dava Açmadan Önce Arabuluculuk Zorunludur:

İşçi, işverenden kıdem veya ihbar tazminatı talep ediyorsa önce zorunlu arabuluculuk başvurusu yapmak zorundadır.
Arabuluculuk süreci başarısız olursa, iş mahkemesinde dava açılabilir.

✅ Yetkili Mahkeme: